Bijbel in Gewone Taal
Helene Bakker van Stichting Makkelijk Lezen was betrokken bij de Bijbel in Gewone Taal, een groot vertaalproject van het Nederlands Bijbelgenootschap. Het eerste exemplaar van deze Bijbel is 1 oktober 2014 gepresenteerd aan koning Willem-Alexander.
De Bijbel in Gewone Taal is een vertaling uit Hebreeuwse en Griekse bronteksten. Beoordelaar Helene vertelt wat Stichting Makkelijk Lezen aan deze vertaling heeft gedaan - en wat dit titanenproject zo bijzonder maakte.
Welke rol had Stichting Makkelijk Lezen in dit bijbelproject?
Helene: 'Het vertaalproject was bij de Bijbelpresentatie 7 jaar oud. Wij beoordeelden mee vanaf het begin. Er hebben in totaal 15 mensen aan deze vertaling meegewerkt, de meeleesgroepen niet meegeteld.
Het Bijbelgenootschap had vertaalspecialisten voor het oude testament en voor het nieuwe testament en elke specialist werkte samen met een Neerlandicus.
Was zo'n koppel klaar met een tekst, dan werd Stichting Makkelijk Lezen ingeschakeld. Wij kregen de teksten in willekeurige volgorde, want de koppels waren steeds met een ander deel van de bijbel bezig. Marian Hoefnagel, Jeannette Verbeek en ik hebben zo de hele bijbel gekeurd op gewone taal.’
Wat was er bijzonder aan deze opdracht?
‘De bijbel is voor veel mensen een heel belangrijk boek. Alleen al daarom vond ik het eervol om aan deze vertaling mee te werken. Voor nieuwkomers in Nederland kan zo'n religieus boek extra belangrijk zijn. De Bijbel in Gewone Taal helpt hen ook bij het leren van Nederlands.
Het was ook bijzonder om met geleerden over zulke bekende teksten in gesprek te mogen gaan. Voor mijzelf was het leerzaam om de verhalen te lezen. Om alle kennis die in de bijbel zit, door te spitten.'
Wat moest je zoal aanpassen om de bijbelteksten begrijpelijk te maken voor moderne lezers?
'Vaak de woordkeus. Ik las bijvoorbeeld in een eerste vertaling: ‘Laat het alarm klinken op de berg’. Toen dacht ik aan een alarminstallatie. Ik heb aangeraden om daarvan te maken: Laat een bel klinken of: Laat iemand op een toeter of hoorn blazen.
Ander voorbeeld: Johannes loopt in een kleed van kamelenhaar. Wat is dat voor kleed, dacht ik. In de verbeterde vertaling is dat een jas geworden.'
Botsten jullie eisen voor Gewone Taal soms met wensen van de vertalers?
'Jazeker. Wij willen teksten graag in de tegenwoordige tijd, niet in de verleden tijd. Want de onvoltooid verleden tijd is geen spreektaal en vaak lastig. Je zegt bijvoorbeeld niet ‘ik leerde mijn les’, maar ‘ik heb mijn les geleerd’. Alle alineakopjes van deze Bijbel in Gewone taal staan nu in de tegenwoordige tijd.
Maar wij snapten ook dat bijbelteksten vooral in de verleden tijd moeten staan. Gelukkig hebben de vertalers de onregelmatige vormen meestal vermeden. Die zijn namelijk helemaal lastig voor zwakke lezers en anderstaligen. Zo is 'verjoeg' zelfs vervangen door 'jaagde': Jezus jaagde de kwade geesten weg.
Onze tip om ingewikkelde namen van mensen en plaatsen weg te laten, heeft het Bijbelgenootschap ook niet opgevolgd. Met reden: want voor nieuwkomers die de Bijbel goed kennen, zijn die namen juist een houvast om de verhalen te herkennen.'
Meer lezen: website Bijbel in Gewone Taal.
Hier staan ook de belangrijkste aanpassingen aan de bijbelteksten. 'Gewone Taal' vereist bijvoorbeeld dat duidelijk moet zijn over wie/wat de tekst gaat, bij woorden zoals hij/zij of deze/die.